رویکردهای فرهنگی و آموزشی در قلمرو امارت بابان

این پژوهش، در زمینه ی رویکرد های فرهنگی، آموزشی و مذهبی در قلمرو امارت بابان است. امارت بابان یکی از امارتهای محلی حوزه ی امپراطوری عثمانی است که در منطقه ی"شهرزور"شکل گرفت. قبل از تشکیل امارت بابان سلسله های مختلفی مانند: زنگیان، ایوبیان و در اواخر بنی اردلان بر شهرزور حکومت کرده اند. دارالحکومه ی خاندان بابان درآغاز قلعه چوالان، ماوت و سپس سلیمانیه بود. ابراهیم پاشای بابان با ساختن شهر سلیمانیه مرکز حکومت خود را به این شهر انتقال داد. شهر سلیمانیه علاوه بر مرکز سیاسی– اداری، مرکزی برای تجارت این میرنشین با کشورهای همسایه مانند ایران شده بود.این شهر مرکزی برای ادبیات کردی شده بود و شاعرانی مانند نالی، سالم و کردی ظهور کردند که در شعر کردی به "مثلث ادبیات کردی"مشهور بودند. این شاعران همنشین شاهزادگان بابان بودند و در عدالت و فضایل آنها شعرهایی می سرودند. تشکیلات اداری این امارت شبیه تشکیلات اداری امپراطوری عثمانی و بیشتر موروثی بود. صنعت و پیشه سازی هم پیشرفت کرده بود به طوری که در شهر سلیمانیه کارگاه های صابون سازی وجود داشت و به شهرهای ایران هم صابون صادر می شد.کشاورزی هم خصوصاً در دره های شهرزور رونق خوبی داشت. زبان کردی رایج در این میرنشین یکی از لهجه های اصلی زبان کردی به نام "سورانی" بود که در زمان عبدالرحمان پاشای بابان به صورت زبان ادبی و رسمی امارت در آمده بود. در حوزه ی این امارت طریقت های صوفیانه ی قادری(به رهبری شیخ معروف نودهی)و نقشبندی(به رهبری مولانا خالد شهرزوری) مشغول فعالیت بودند و هر کدام از اینها برای رهبری دینی مردم کردستان بابان با همدیگر رقابت می کردند. در قلمرو این خاندان طوایف مهاجر هم وجود داشتند که یکی از بزرگترین طایفه های مهاجر در قلمرو امارت بابان جاف ها بودند. مدارس دینی در حوزه ی این امارت عنوان"حجره"داشتند و مراتب تحصیلی در میان شاگردان علوم دینی شامل :1- سوخته2 - متعلق 3- مستعد بود. اوقاف از بهترین منبع برای تعلیم اسلامی بوده است که پایداری و استمرار تعلیم در اسلام طی قرنهای طولانی به این منبع مالی بستگی داشته است. در نزد پاشایان بابان بخشش یا وقف زمین، باغ، آسیاب، کاروانسرا و کانالهای آبرسانی و دکانها به مساجد و مدارس هم مرسوم بود. عبدالرحمان پاشا علاوه بر اینکه سیاستمداری ماهر بود در مسجدی که خودش در سلیمانیه بنا کرده بود به عنوان عالم دینی درس می گفت و شاگردانی هم داشت.